Οι Κυδωνίες, με ελληνικό πληθυσμό 30.000 στις παραμονές της
Ελληνικής Επανάστασης, ένα από τα σπουδαιότερα οικονομικά και
πολιτιστικά κέντρα του υπόδουλου Ελληνισμού, το δεύτερο μετά τη Σμύρνη
στη Μικρά Ασία, καταστράφηκε από τουρκικό στρατό, που μπήκε στην πόλη
στις 2 Ιουνίου 1821 για να εκδικηθεί για την πυρπόληση τουρκικού
δίκροτου στις 27 Μαΐου στην Ερεσό. Στις 3 Ιουνίου ο Ιωάννης Φιλήμων
χαρακτηριστικά αναφέρει:
Η πυρκαϊά, άμα τεθείσα, ηυξήθη κολοσσιαία,
ένεκα των πολλών ελαιουργείων και ελαιοπωλείων· οι ναοί, η σχολή, η
βιβλιοθήκη και πάντα τα καταστήματα κατέπεσαν ολόκαυστα. Πατέρες,
σύζυγοι, τέκνα, περιέτρεχον από του ενός εις το άλλο μέρος τρομώδη και
αμηχανούντα, όπως διεκφύγωσι την σφαγήν... Ούτω κατεστράφη η πόλις των
Κυδωνιών, σφαγείσα και αιχμαλωτισθείσα κατά το έν τρίτον, λεηλατηθείσα
κατά το όλον και αποτεφρωθείσα κατά κράτος
Ολόκληρο το χρονικό μέχρι την καταστροφή...
